M
Mistycasino
Administrator
Yönetici
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – 2013'ün nisan ayında henüz kaba inşaatı tamamlanan Arslan Apartmanı, aynı yılın ağustos ayında oturmaya hazır hale gelmişti. 12 yaşındaki bir yapının dün aniden çökmüş olması pek çok kişiyi şaşırtıyor ve acı cevapları olan sorular birbirini kovalıyor. İnşası tamamlandıktan sonra, bugün eczane olarak kullanılan dükkâna bir kebapçı açılmış ve 1 yıl kadar aktif çalışmıştı. Daha sonra fırın gibi düzenekler sökülerek, dükkân eczane için hazır hale getirildi. Yapının son günlerde çekilmiş fotoğraflarında dikkat çeken bir detay daha vardı. Eczanenin köşe kolonlarından biri, üzerindeki kaplamayı bozacak kadar yamulmuştu. Ancak bu binada gözle görülür bir yamuklukla kendini göstermese de inşasının ilk yılından bugüne her gün biraz daha çökmüştü. Yapının temel ve zemin bölümündeki çatlaklar 12 yıl içinde çok daha görünür şekilde ilerledi. 5 kişinin enkaz altında kaldığı binayı yıkıma götüren neydi? Yapı yıkımdan önce ipucu verebilir miydi? AFAD Deprem Bilim Kurulu Üyesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Deprem ve Yapı Sağlığı Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü ve İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Can Altunışık ile Karadeniz Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şevket Ateş, Arslan Apartmanı’nı yıkıma götüren ihtimalleri Milliyet.com.tr'ye değerlendirdi.
2013'TE İNŞASI TAMAMLANDI! İLK HASARI FIRIN VERMİŞ OLABİLİR Mİ?
2012’de Arslan Apartmanı’nın yerinde bulunan müstakil yapı yıkılırken, inşa edilecek 7 katlı binanın sakinlerine mezar olacağı kimsenin aklına gelmezdi. Nisan 2013’te kaba inşaatı tamamlanan yapı, ağustos ayında hem yeni ev sahiplerini hem pek çok kişiye ekmek teknesi olacak kebapçı dükkânını bekliyordu. Prof. Dr. Şevket Ateş’e göre yapıda, inşasından itibaren dikkat çeken detaylar vardı. Prof. Dr. Ateş, bunları şöyle açıklıyor: “Eczane sahipleri girişteki mermer kaplamada çökme fark ettiklerini belirtmişti. Binanın yan yattığı görülüyor. Bu durum, ani bir göçmeden ziyade zemin oturması veya temel kayması gibi bir sürecin etkili olabileceğini akla getiriyor. Beton dayanımının düşük olması veya binaya dışardan bir müdahalenin olması gibi durumların araştırılması gerekir. Ancak enkaz resimlerinde ‘bina en boy oranı’ dikkat çekiyor. Planlarının incelenmesi gerekiyor. Binanın yaşı dikkate alındığında zeminde oturmanın bugüne kadar tamamlanmış olması gerekirdi. Zemin oturması gibi yatay kuvvetlerde yapının kısa kenar yönünde daha fazla deplasman yapmasına neden olabilir. Eğer yapı altındaki zemin farklı bölgelerde farklı taşıma gücüne sahipse -örneğin bir taraf dolgu, diğer taraf doğal zemin- kısa kenar yönünde oturma daha belirgin olabilir. Bu da yapının kısa kenar yönünde eğilmesine veya yan yatmasına neden olabilir. Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (2018), plan düzensizlikleri ve burulma düzensizlikleri için en-boy oranı ve rijitlik (kuvvete karşı koyma direnci) farklarını dikkate alır. Özellikle A2 tipi düzensizlik (planda çıkıntı, girinti, dar kol) ve B2 tipi düzensizlik (kat yüksekliği farkı) gibi durumlar, en-boy oranı ile birlikte değerlendirilir.” Yapıda dikkat çeken detaylardan biri de 1 yıl kadar fırın kullanan bir işletmenin bulunmasıydı. Peki fırın yapıyı ne şekilde etkileyebilirdi? Prof. Dr. Ahmet Can Altunışık şöyle açıkladı:
Alıntı Metni
MADENİ PARAYLA ÇATLAK TESTİ: YUMUŞAK KAT YILLAR İÇİNDE ÇATLAMIŞ
Bulunduğunuz yapıdaki bir çatlağın acil müdahale gerektirip gerektirmediğini belirlemeye yardımcı olacak bazı ipuçları olabilir. Pek çok çalışma 2 mm'nin altındaki çatlakların izlenmesi gerektiğini belirtirken, daha derin çatlakların ise mutlaka bir uzmanA danışılarak gerekli önlemlerin alınması gerektiğini gösteriyor. Herhangi bir çatlak gördüğünüzde 2023’ten önce basılmış 1 lira değerindeki madeni parayla test edebilirsiniz. 1.97 milimetre kalınlığındaki bu para, çatlağın boyutuyla ilgili ipucu verebilir. Ancak 2023’ten sonra basılan 1 liraların 1.67 milimetre kalınlığında olması nedeniyle bu detaya dikkat etmelisiniz. Prof. Dr. Şevket Ateş Arslan Apartmanı’nın pasta gibi çökmesi yerine yan yatması için, “Giriş katın yüksek olması, yumuşak kat etkisi yaratabilir. Bu durum, özellikle deprem veya oturma gibi yatay kuvvet etkilerinde, üst katlara göre daha zayıf davranış sergileyen bir kat oluşmasına neden olur. Bina giriş katlarındaki ticari kullanımlar, taşıyıcı sistemde kolon kesme, dolgu duvar kaldırma veya camekân kullanımı gibi müdahalelerle yapının direncini azaltır. Yapının ‘temel kısmının yarısının başka, diğer yarısının başka şekilde tasarlanmış olması’ kademeli temel sistemi olarak ifade edilir. Bu durum temel süreksizliğidir. Zemin özelliklerinin farklı olması bina davranışını etkiler. Bu tür farklılıklar, zeminin farklı bölgelerinde farklı miktarda oturması riskini artırır. Bu da yapının bir tarafının daha fazla oturmasına ve yan yatmaya neden olabilir” diyor.
Prof. Dr. Ahmet Can Altunışık bölme duvarların ve kat yüksekliklerinin yapının sağlamlığına olan etkisini, “Binanın zemin katının üst katlara göre daha yüksek olması bu katın daha narin olmasına sebep olur. Bu durum da binalarda düzensizlik durumlarından zayıf kat ve yumuşak kat düzensizliklerini meydana getirebilir. Bunlara engel olmak için tasarımda ve hesaplamalarda deprem yönetmeliğimizin ilgili koşullarını dikkate almak gerekir. Özellikle zemin katta karşılaştığımız bu durumu, zemin kat kolonlarının boyutlarını üst kattakilere oranla daha büyük olacak şekilde tasarlayarak dayanım ve direnç koşullarını sağlayabiliriz. Yapının eczanenin bulunduğu cepheye doğru devrilmiş ve aslında üst kısmının parçalanmadan sağlam kalmış olması, bizim yapı stokumuzda özellikle de konut tipi binalarımızda sıkça gördüğümüz ve karşılaştığımız bir durum… Binaların zemin katının dükkân olarak kullanılmasından ötürü üst katlarda yer alan bölme duvarların yer almaması binanın zemin katında bir zayıflığa yol açar. Her ne kadar biz bölme duvarları taşıyıcı sistem elemanı olarak düşünmesek de binaların dayanım gücüne katkıda bulunduğunu göz önüne almamız gerekir” diye açıkladı.
MESELE SADECE KOLON OLMAYABİLİR ÇÜNKÜ...
Bu tip yana yatan binalarda ilk sorulan sorulardan biri de bir cephede kolon kiriş düzenini mühendislik kurallarına aykırı şekilde değiştirilmesidir. Ancak bazen en başından beri yanlış tasarlanmış yapılar da yıllara yenik düşer ve en ufak bir tetiklenmeden bile etkilenecek hale gelir. Bazen de tetiklenmesine bile gerek duymadan çöker. Prof. Dr. Şevket Ateş yapıların kolon-kiriş gibi bölümlerinin ve yapının şeklinin yıkıma sebep olup olamayacağını, “Eğer yapının bir kısmı sonradan yenilenmişse (örneğin cephe, döşeme, kolon güçlendirme, güçlendirme perdesi ekleme), bu bölgelerde malzeme uyumsuzluğu, bağlantı zayıflığı veya taşıyıcı sistem süreksizliği oluşmuş olabilir. Güçlendirme gibi durumlarda tüm bina dikkate alınarak yapılmalı. Kısmi düzenlemeler sorunlara davetiye çıkarır. Dairelerde yapılan tadilatlar, duvar yıkma, yeni duvar ekleme, yer değiştirme gibi müdahaleler bile bina davranışını değiştirir. Bu tür müdahaleler, özellikle eski-yeni yapı birleşimlerinde, kesme kuvveti yoğunlaşması ve lokal göçme riskini artırabilir. Bir kenarın diğerine göre çok kısa olması, özellikle zemin oturması veya yatay yük etkilerinde, yapının o yönde daha zayıf davranmasına ve yan yatma gibi davranışlara neden olabilir. Bu durum sadece geometrik değil, aynı zamanda taşıyıcı sistem yerleşimi ve zemin özellikleriyle birlikte değerlendirilmelidir” diye açıkladı.
Yıkımlar değerlendirilirken bakılması gereken pek çok parametre ve ipucu bulunuyor. Bunlardan biri de kolon kiriş düzeninin doğru olup olmadığıyla ilgili. Bazen ne kadar kolon kullanırsanız kullanın, yapının doğru yerinde doğru şekilde konumlandırılmadıklarında yıkım kaçınılmaz olabilir. Prof. Dr. Ahmet Can Altunışık, şu açıklamayı yaparak sözlerini noktaladı:
Alıntı Metni