M
Mistycasino
Administrator
Yönetici
Yapay zekâ toplumları hızla dönüştürmeye devam ediyor. Yapay zekâ teknolojisinin önceki teknolojik kırılmalardan oldukça farklı olduğu giderek daha fazla netleşiyor. Eğitimden sağlığa, endüstrinin tüm alanlarından ekonomiye, biyoteknolojiden savunma sanayine kadar tüm alanlar yeni dinamiklere göre dönüşürken yepyeni bir yapay zekâ teknolojisi ekosistemi oluşuyor. Bu hızlı dönüşüm bir taraftan toplumun tüm kesimlerinde heyecanı ve beklentileri artırırken aynı zamanda endişe ve kaygıları da yükseltiyor. Belki de hiçbir teknolojik gelişmeye bu iki farklı duygu durumunu bu şiddette aynı anda hissettirmek daha önce nasip olmadı. Bu duyguların hangisi baskınsa giderek yapay zekâya bakış da o doğrultuda değerlendiriliyor.
Yapay zekâ teknolojisi, uzun zamandır süren insan-makine ilişkisini artık farklı bir boyuta taşıyor. Daha önce insanı tamamlayacak şekilde devam eden insan-makine ilişki süreci yapay zekâ ile insanın bilişsel süreçlerini de kapsamına almaya başlıyor. Son zamanlarda yapılan deneysel çalışmalar bu ilişkide insanın giderek bilişsel görevlerini makineye devrettiğini, dolayısıyla beyinsel aktivite gerektiren süreçlerde insanın bilişsel yüklerinin azaldığına işaret ediyor. Bu durum, bir taraftan insanın bilişsel kritik düşünme kapasitesi ve becerilerini zayıflatırken sürece yönelik hafızayı da olumsuz etkiliyor. Bir başka deyişle, uzun zamandır insan lehine geliştirici katkısı devam eden insan-makine ilişkisi yapay zekâ ile farklı bir faza kaymakta, bu fazda becerilerini kaybeden insan olurken makine tam tersine kendisini sürekli geliştirmektedir. Şimdiden uyarı veren bu ilişki giderek insanın makineye bağımlılığını artırıcı ve insanı insan yapan özelliklerini deforme edici bir potansiyel etkisini öne çıkartıyor. Yeni ilişki ile yapay zekâ teknolojisini kullanan çalışanlar için boşa çıkacak zamanı daha faydalı işlere aktararak ekonomik getiriyi artırma iddiası da artık tartışmaya oldukça açık bir iddiadır.
Dolayısıyla her açıdan çok dikkatli olmamız gereken ve dinamiklerini daha önce deneyimlemediğimiz bir ekosistemle karşı karşıyayız. Bu ekosistemde yapay zekâ teknolojisi üzerinden, artık toplumlar geleneksel katman/sınıf ayrımından çıkarak beceri seviyesine göre yeni bir sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır. Bu sınıflandırmada büyük ihtimalle yüksek becerili az bir kesimle orta veya düşük becerili büyük kitleler ortaya çıkacak ve yeni toplumsal huzursuzluklar başlayacaktır. Ülkemizde bu tip olası savrulmalara karşı şimdiden önlem almalı ve daha sağlıklı bir ekosistem oluşturabilmeliyiz. Elbette bunun ilk adımı toplumun tüm ilgili kesimlerinin mümkün olduğu kadar yapay zekâ okuryazarlığının artırılmasından geçiyor. Dolayısıyla bu bağlamda en önemli katkıyı yine eğitim sistemimiz verebilecektir. Bu katkıyı verebilmesi için özellikle eğitim sistemimizdeki tüm öğretmen ve akademisyenlerimizin bir an evvel yapay zekânın sunduğu fırsatlar ve getirdiği riskler ve zorluklara karşı farkındalık düzeylerinin artırılması gerekiyor. Öğretmen ve akademisyenlerimizin öğrencilerinden bu bağlamda çok daha ileri düzeyde olmaları gerekiyor ki süreci başarılı bir şekilde yönetebilsinler. Yani, beklenen faydaları artırırken olası riskleri azaltabilsinler.
Yapay zekâdaki üssel gelişme dikkate alındığında bu eğitimlerin sürekliliği oldukça kritik öneme sahiptir. Aslında bu eğitimler tüm çalışanlarımız için yaşam boyu öğrenme kapsamında giderek bir zorunluluğa dönüşüyor. Eğitim sistemleri yapay zekâdaki hızlı gelişmeleri takip etmede artık zorlandığı için bu kapsamda becerileri güncelleme ve yeni beceriler kazanma yaşam boyu öğrenme kapsamına giriyor. Ancak, bu kapsamdaki eğitimlerin artık bir seçenek olmaktan çıkıp zorunluluğa evrildiği çok açık. Çünkü mesleklerde dayanıklılığı artırmanın ve yapay zekâ teknolojisinin istihdama yönelik olumsuz etkilerden korunmanın yolu bu eğitimlerden geçiyor. Aksi takdirde, çoğu çalışan ya iş pozisyonunu kaybedecek ya da daha düşük becerili, dolayısıyla daha düşük ücretli işlerde istihdam arayışına girmek zorunda kalacaktır.
Bu nedenle yapay zekâ farkındalığının artırılması artık toplumlar için hayati bir ihtiyaç. Bu farkındalık hem fırsatları görmek hem de karşılaşılacak riskleri önceden bilmek ve iş işten geçmeden önlem alabilmek için oldukça kritik. Gelişmiş ülkelerde bu bağlamda oldukça kapsamlı adımlar atılır ve haber programlarında dahi her gün en az bir-iki haberle konu canlı tutulurken ülkemizde maalesef yeterince üzerinde durulmuyor. Son TÜİK istatistikleri de aslında ülkemizdeki durumu gözler önüne seriyor. Ülkemizde girişimlerdeki yapay zekâ teknoloji kullanım oranı 2025 yılında %7,5’e yükselmiş olmasına rağmen son derece düşük seviyede. Diğer taraftan, 2025 yılında bu araçları kullandığını beyan edenlerin oranı %19,2 olarak tespit edilirken bu kullanım 16-24 yaş grubu gibi düşük yaşlarda yoğunlaşmakta (%39,4), yaş arttıkça kullanım oranı düşmektedir. Bir başka deyişle yapay zekâ teknolojisi ağırlıklı olarak ortaöğretim ve yükseköğretim öğrencileri tarafından kullanılmaktadır. Bu veriler, dolaylı olarak bu kademedeki öğrencilerin öğretmenleri ve akademisyenler tarafından aynı yoğunlukta kullanılmadığı gibi asimetrik bir yapay zekâ okuryazarlığına da işaret etmektedir.
Hal böyleyken yapay zekâ tartışmalarını artık kamusal alanın gündemine taşımamız gerekiyor. Bu kapsamda üniversitelerimize büyük sorumluluk düşmekte. Tam da bu noktada Anadolu’da rahmetli Alev Alatlı Hocamızın büyük emekle kurduğu Kapadokya Üniversitemiz bu tartışmaya son iki yıldır çok önemli katkı sağlıyor. Yapay zekâ teknolojisi üzerinde kafa yoran, yatırım yapan, araştırma yapan akademisyen, öğrenci, öğretmen, girişimci, kurum ve kuruluşları bir araya getiren buluşma, eğitimden sağlığa, savunma sanayiinden iş gücü piyasasına, iletişimden finansa kadar çok farklı alanlarda yapay zekâ teknolojisinin etkileri, fırsatları ve risklerini sağlıklı bir şekilde ulusal ölçekte tartışma imkânı sunuyor.
2024 yılında birincisi düzenlenen buluşmanın 2.si 16-17 Ekim tarihleri arasında yoğun katılımla Kapadokya’da gerçekleştirildi. Bu yılki etkinlik geçen yıla göre oldukça zengin bir içeriğe ve katılımcı çeşitliliğine sahne oldu. Bu seneki en güzel yenilik, öğrencilere yönelik bir poster etkinliğinin düzenlenmesiydi. Etkinliğin kapanış töreninde dereceye giren öğrencilere ödül töreni düzenlendi. Böylece, zaten bu teknolojiyi daha etkin kullanan öğrenciler bu sürecin bir parçası olarak sektörün ve akademiyanın önde gelen temsilcileri ile bir araya gelme ve sorunları tartışma imkânı buldu. Öncelikle böylesi zor bir etkinliği iki yıldır başarılı bir şekilde düzenleyen Kapadokya Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Funda Aktan’ı, Rektör Prof. Dr. Hasan Ali Karasar’ı ve ekibini kutluyorum. Etkinliğe destek veren kurum ve kuruluşlara da böylesi bir etkinliğin sürdürülebilir olmasını sağladıkları için teşekkür ediyorum.
Bu kapsamda son olarak 2026 buluşması için bir de önerim olacak. 2026 yılında yapılacak üçüncü buluşmada yapay zekâ teknolojisinin kullanımına yönelik önemli istatistikleri ilk kez paylaşan TÜİK’in bu etkinliğe katılarak yeni istatistikleri bu buluşmada kamuoyuna açıklamasını sağlamak buluşmaya çok önemli bir katkı sağlayacaktır. Böylesi bir katkı hem buluşmanın ulusal düzeyde farkındalığını artıracak hem de TÜİK uzmanlarının yapay zekâ teknolojisi ile ilgili tüm alanlarda önde gelen temsilcilerle buluşmasını sağlayarak TÜİK araştırmalarının niteliğini de yükseltecek ve çok daha işlevsel olmasını sağlayacaktır.
Yapay zekâ teknolojisi, uzun zamandır süren insan-makine ilişkisini artık farklı bir boyuta taşıyor. Daha önce insanı tamamlayacak şekilde devam eden insan-makine ilişki süreci yapay zekâ ile insanın bilişsel süreçlerini de kapsamına almaya başlıyor. Son zamanlarda yapılan deneysel çalışmalar bu ilişkide insanın giderek bilişsel görevlerini makineye devrettiğini, dolayısıyla beyinsel aktivite gerektiren süreçlerde insanın bilişsel yüklerinin azaldığına işaret ediyor. Bu durum, bir taraftan insanın bilişsel kritik düşünme kapasitesi ve becerilerini zayıflatırken sürece yönelik hafızayı da olumsuz etkiliyor. Bir başka deyişle, uzun zamandır insan lehine geliştirici katkısı devam eden insan-makine ilişkisi yapay zekâ ile farklı bir faza kaymakta, bu fazda becerilerini kaybeden insan olurken makine tam tersine kendisini sürekli geliştirmektedir. Şimdiden uyarı veren bu ilişki giderek insanın makineye bağımlılığını artırıcı ve insanı insan yapan özelliklerini deforme edici bir potansiyel etkisini öne çıkartıyor. Yeni ilişki ile yapay zekâ teknolojisini kullanan çalışanlar için boşa çıkacak zamanı daha faydalı işlere aktararak ekonomik getiriyi artırma iddiası da artık tartışmaya oldukça açık bir iddiadır.
Dolayısıyla her açıdan çok dikkatli olmamız gereken ve dinamiklerini daha önce deneyimlemediğimiz bir ekosistemle karşı karşıyayız. Bu ekosistemde yapay zekâ teknolojisi üzerinden, artık toplumlar geleneksel katman/sınıf ayrımından çıkarak beceri seviyesine göre yeni bir sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır. Bu sınıflandırmada büyük ihtimalle yüksek becerili az bir kesimle orta veya düşük becerili büyük kitleler ortaya çıkacak ve yeni toplumsal huzursuzluklar başlayacaktır. Ülkemizde bu tip olası savrulmalara karşı şimdiden önlem almalı ve daha sağlıklı bir ekosistem oluşturabilmeliyiz. Elbette bunun ilk adımı toplumun tüm ilgili kesimlerinin mümkün olduğu kadar yapay zekâ okuryazarlığının artırılmasından geçiyor. Dolayısıyla bu bağlamda en önemli katkıyı yine eğitim sistemimiz verebilecektir. Bu katkıyı verebilmesi için özellikle eğitim sistemimizdeki tüm öğretmen ve akademisyenlerimizin bir an evvel yapay zekânın sunduğu fırsatlar ve getirdiği riskler ve zorluklara karşı farkındalık düzeylerinin artırılması gerekiyor. Öğretmen ve akademisyenlerimizin öğrencilerinden bu bağlamda çok daha ileri düzeyde olmaları gerekiyor ki süreci başarılı bir şekilde yönetebilsinler. Yani, beklenen faydaları artırırken olası riskleri azaltabilsinler.
Yapay zekâdaki üssel gelişme dikkate alındığında bu eğitimlerin sürekliliği oldukça kritik öneme sahiptir. Aslında bu eğitimler tüm çalışanlarımız için yaşam boyu öğrenme kapsamında giderek bir zorunluluğa dönüşüyor. Eğitim sistemleri yapay zekâdaki hızlı gelişmeleri takip etmede artık zorlandığı için bu kapsamda becerileri güncelleme ve yeni beceriler kazanma yaşam boyu öğrenme kapsamına giriyor. Ancak, bu kapsamdaki eğitimlerin artık bir seçenek olmaktan çıkıp zorunluluğa evrildiği çok açık. Çünkü mesleklerde dayanıklılığı artırmanın ve yapay zekâ teknolojisinin istihdama yönelik olumsuz etkilerden korunmanın yolu bu eğitimlerden geçiyor. Aksi takdirde, çoğu çalışan ya iş pozisyonunu kaybedecek ya da daha düşük becerili, dolayısıyla daha düşük ücretli işlerde istihdam arayışına girmek zorunda kalacaktır.
Bu nedenle yapay zekâ farkındalığının artırılması artık toplumlar için hayati bir ihtiyaç. Bu farkındalık hem fırsatları görmek hem de karşılaşılacak riskleri önceden bilmek ve iş işten geçmeden önlem alabilmek için oldukça kritik. Gelişmiş ülkelerde bu bağlamda oldukça kapsamlı adımlar atılır ve haber programlarında dahi her gün en az bir-iki haberle konu canlı tutulurken ülkemizde maalesef yeterince üzerinde durulmuyor. Son TÜİK istatistikleri de aslında ülkemizdeki durumu gözler önüne seriyor. Ülkemizde girişimlerdeki yapay zekâ teknoloji kullanım oranı 2025 yılında %7,5’e yükselmiş olmasına rağmen son derece düşük seviyede. Diğer taraftan, 2025 yılında bu araçları kullandığını beyan edenlerin oranı %19,2 olarak tespit edilirken bu kullanım 16-24 yaş grubu gibi düşük yaşlarda yoğunlaşmakta (%39,4), yaş arttıkça kullanım oranı düşmektedir. Bir başka deyişle yapay zekâ teknolojisi ağırlıklı olarak ortaöğretim ve yükseköğretim öğrencileri tarafından kullanılmaktadır. Bu veriler, dolaylı olarak bu kademedeki öğrencilerin öğretmenleri ve akademisyenler tarafından aynı yoğunlukta kullanılmadığı gibi asimetrik bir yapay zekâ okuryazarlığına da işaret etmektedir.
Hal böyleyken yapay zekâ tartışmalarını artık kamusal alanın gündemine taşımamız gerekiyor. Bu kapsamda üniversitelerimize büyük sorumluluk düşmekte. Tam da bu noktada Anadolu’da rahmetli Alev Alatlı Hocamızın büyük emekle kurduğu Kapadokya Üniversitemiz bu tartışmaya son iki yıldır çok önemli katkı sağlıyor. Yapay zekâ teknolojisi üzerinde kafa yoran, yatırım yapan, araştırma yapan akademisyen, öğrenci, öğretmen, girişimci, kurum ve kuruluşları bir araya getiren buluşma, eğitimden sağlığa, savunma sanayiinden iş gücü piyasasına, iletişimden finansa kadar çok farklı alanlarda yapay zekâ teknolojisinin etkileri, fırsatları ve risklerini sağlıklı bir şekilde ulusal ölçekte tartışma imkânı sunuyor.
2024 yılında birincisi düzenlenen buluşmanın 2.si 16-17 Ekim tarihleri arasında yoğun katılımla Kapadokya’da gerçekleştirildi. Bu yılki etkinlik geçen yıla göre oldukça zengin bir içeriğe ve katılımcı çeşitliliğine sahne oldu. Bu seneki en güzel yenilik, öğrencilere yönelik bir poster etkinliğinin düzenlenmesiydi. Etkinliğin kapanış töreninde dereceye giren öğrencilere ödül töreni düzenlendi. Böylece, zaten bu teknolojiyi daha etkin kullanan öğrenciler bu sürecin bir parçası olarak sektörün ve akademiyanın önde gelen temsilcileri ile bir araya gelme ve sorunları tartışma imkânı buldu. Öncelikle böylesi zor bir etkinliği iki yıldır başarılı bir şekilde düzenleyen Kapadokya Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Funda Aktan’ı, Rektör Prof. Dr. Hasan Ali Karasar’ı ve ekibini kutluyorum. Etkinliğe destek veren kurum ve kuruluşlara da böylesi bir etkinliğin sürdürülebilir olmasını sağladıkları için teşekkür ediyorum.
Bu kapsamda son olarak 2026 buluşması için bir de önerim olacak. 2026 yılında yapılacak üçüncü buluşmada yapay zekâ teknolojisinin kullanımına yönelik önemli istatistikleri ilk kez paylaşan TÜİK’in bu etkinliğe katılarak yeni istatistikleri bu buluşmada kamuoyuna açıklamasını sağlamak buluşmaya çok önemli bir katkı sağlayacaktır. Böylesi bir katkı hem buluşmanın ulusal düzeyde farkındalığını artıracak hem de TÜİK uzmanlarının yapay zekâ teknolojisi ile ilgili tüm alanlarda önde gelen temsilcilerle buluşmasını sağlayarak TÜİK araştırmalarının niteliğini de yükseltecek ve çok daha işlevsel olmasını sağlayacaktır.