Antalya'da bulunan ahşap mihrabın sırrı: Hakkında birçok soru işareti var

Antalya Kaleiçi'nde halı satılan bir iş yerinin merdiven girişinde bulunan mihrabın 18-19'uncu yüzyıl dönemlerine ait olabileceği değerlendirildi.


Antalya'nın tarihi Kaleiçi semtinde bir halı dükkanının merdiven girişinde geçen ay bulunan askılama aparatıyla montajı yapılmış ahşap mihrabın, Konya'da 14. yüzyıla tarihlenen Köşk Acem Nasuh Bey Camisi'nden 1970'li yıllarda kaybolduğu düşünülen mihrapla bağlantılı olduğu gündeme gelmişti. Mihrapla ilgili Antalya Müze Müdürlüğü ekipleri bir inceleme yaparak rapor hazırlarken, asıl resmi raporun Vakıflar Bölge Müdürlüğü'nce yürütülecek çalışmalar doğrultusunda hazırlanacağı bildirildi. Mihraba ilişkin müze ekiplerince hazırlanan raporda, 'Üzerindeki torna izlerinden, yapım özellikleri ve malzemesi nedeniyle yakın döneme ait olduğu düşünülmektedir' denildi. İş yeri sahibiyle yapılan görüşmede, mihrabın 1990'lı yıllarda merhum koleksiyoner H.T. tarafından Konya'nın Beyşehir ilçesinden getirildiği ifade edilen raporda, Köşk Camii'ndeki mihrabın ise ahşap değil, alçı veya çini olabileceği bilgisine ulaşıldığı kaydedildi.

Doç. Dr. Mehmet Top ise Kaleiçi'nde bulunan mihrapla ilgili bağımsız detaylı bir rapor hazırlayıp, ilgili makamlara gönderdi. Mihraplar üzerine birçok çalışma yaptığını belirten Doç. Dr. Mehmet Top, mihrapların kültürel bir değer taşıdığını hem işleviyle hem yapısıyla bir dönem özelliği gösterdiğini söyledi. Doç. Dr. Mehmet Top, "Konya bölgesinden geldiği sabit çünkü o dönemde, 18-19'uncu yüzyıllarda orada bir ahşap mihrap geleneği var. Beyşehir'de, Doğanhisar'da, Konya merkez ve çevre köylerinde bayağı yaygın bu gelenek. 'Köşk Camisi'nin mihrabı olabilir' diye birtakım görüşler var. Orası olup olmadığını tam diyemem. Mesela birkaç örnek gördüm. Altında alçı mihrap kalıntısı var. Onun üzerine ahşap mihrap yapılmış. Yani bu da ilk yapıldığı dönemde alçı olabilir. 14'üncü yüzyılda alçı mihraplar, çini mihraplar daha yaygın. Köşk Camisi'ne aitse, oradan getirildiği düşünülüyorsa; öncesinde o cami Beylikler Dönemi'ne ait, 14'üncü yüzyıla ait. Her ne kadar orada alçı veya çini bir mihrap olup, tahrip olduysa onun üzerine bu mihrap yapılmış olabilir. Çünkü zaten bunlar dışarıda yapılıp, oraya monte ediliyor. Yani bu ahşap mihrapların özelliği, aynı minber gibi yapılıp, orada bir oyuk bırakılıyor duvarda, bunlar yerleştiriliyor. Aynı dolap gibi."

Kaleiçi'ndeki iş yerinde dekoratif kapı olarak kullanılan ahşap elemanın, mihrap niteliği taşıdığı, Konya ve çevresinden getirildiğini raporunda belirten Doç. Dr. Top, "Tamamıyla ahşap malzeme ile oyma, torna ve ajur tekniğiyle parçaları çivileme yoluyla birleştirilmiş olan mihrabın bir camiden sökülüp getirildiği anlaşılmaktadır. Raporda, kademeli silmeler, bordür ve şeritlerle süslenmiş çerçeve, niş, taç kısmı ve kitabelik detayları ayrıntılı şekilde açıklanıyor" dedi. Doç. Dr. Top, mihrapların 18-20'nci yüzyıl Osmanlı işçiliğine örnek olduğunu, geleneksel bezeme anlayışı ile batı tarzı üslupların birlikte denendiği orijinal bir uygulama olarak sanat değeri taşıdığına da işaret etti. Doç. Dr. Top, Kaleiçi'nde bulunan mihraplar için "Bu da mihrabın tarihsel, sanatsal ve en önemlisi etnografik açıdan önemli bir eser olduğunu ve yerinde korunması gerektiğini ortaya koymaktadır. Ortaya çıkan bu özgün uygulamanın korunarak geleceğe aktarılması önem arz etmektedir. Bugün kapı geçiş elemanı olarak kullanılan mihrabın asli işlevine ve yerine kazandırılması gerekmektedir" değerlendirmesinde bulundu.